Dziś wyjątkowo ciekawa karta z historii designu. Opowiemy bowiem o szejkersach, którzy pod koniec XVIII wieku zaczęli tworzyć swoje religijne, zamknięte wspólnoty. Na przestrzeni wielu lat ich społeczność stopniowo wygasała. W 2017 roku było ich zaledwie... dwóch! Za to meble, które stworzyli w swej pokornej, rzemieślniczej pracy przeszły do historii jako ikony światowego designu! Kim byli szejkersi? Dlaczego wieszali krzesła na drewnianych kołkach? Jaką rolę w ich historii odegrała Ann Lee? Zapraszamy do lektury, mając nadzieję, że po przeczytaniu tego wpisu enigmatyczne hasło „styl szejkersów” nie będzie już dla Was tajemnicą!
Szejkersi i ich filozofia
Nazwa „szejkersi” pochodzi od angielskiego terminu „shaking quakers”, oznaczającego dosłownie „drżących kwakrów”. Szejkersi był to bardzo ortodoksyjny odłam wiary protestanckiej. Założycielką tej religijnej wspólnoty była Ann Lee-Standley. W 1774 roku uciekła z Anglii, ze wspólnoty kwakrów, gdzie była prześladowana za swoje przekonania. Schronienie, a później także grono wiernych wyznawców, znalazła w Stanach Zjednoczonych. Społeczność szejkersów tworzyła wspólnoty, które zakładały własne kolonie. Osiedlali się na terenach rolniczych, gdzie uprawiali rolę i w poczuciu pełnego spełnienia i sprawiedliwości dzielili się zbiorami i mieniem. U progu XIX wieku istniała już spora liczba takich wsi.
Dość długa lista dogmatów szejkersów zawierała m.in. kult pracy, bezwzględny celibat, surowy styl życia w zamkniętych wspólnotach. Ich misją było skromne i proste życie. Małżeństwo traktowano jako przeszkodę na drodze do poznania Boga. Jednym z ich świętych przykazań było: „Pracuj tak, jakbyś miał żyć tysiąc lat i żyj tak, jakbyś miał umrzeć jutro”*. Charakterystyczne dla tej grupy wyznaniowej były także psychotyczne, rytualne tańce, drżenie i posługiwanie się glosolaliami, czyli niezrozumiałą mową. Te niecodzienne praktyki, swego rodzaju ekstatyczne transy były dla szejkersów przejawem boskiej obecności, która ucieleśniała się w osobach ich przywódców. Założycielka wspólnoty Ann Lee była uznawana za mistyczkę, a kult jej osoby był jedną z podstawowych doktryn szejkerskiej kasty. Szejkersi wierzyli także w bliskie, powtórne przyjście Chrystusa.
Styl szejkerski – ascetyczna prostota
Szejkersi żyli w dużych, wspólnych domostwach. W każdym z nich znajdowały się osobne pomieszczenia dla kobiet i mężczyzn. „Szukając całkowitej ucieczki i niezależności od <<świata>>, szejkersi sami budowali swoje domy i, na ile było to możliwe, sami wytwarzali wszystko, co było im potrzebne do pracy na roli i w warsztatach rzemieślniczych. Przekonania religijne, zakazujące ostentacji, głoszące właściwe wykorzystanie ludzkiego wysiłku, skłoniły szejkersów do wytwarzania różnego rodzaju przedmiotów charakteryzujących się skrajną prostotą i doskonałym funkcjonalizmem”.
Wystrój wnętrz domów szejkerskich był zwykle bardzo skromny. Stronili oni od dekoracji i wszelkich bibelotów, które były dla nich przejawem pychy. Ściany były zawsze białe i gładkie. Podłogi zaś układano z solidnych, drewnianych desek. Malowano je najczęściej na bardzo zdecydowany, kontrastowy kolor. Na podłogach nie było ani dywanów, ani bieżników. Wszelkie ozdoby były wręcz zakazane, w myśl przykazania:„Wierzący nie będzie ozdabiać niczego paciorkami, szlakami ani gzymsami, które służą jedynie próżności”*.
Co ciekawe, nieodłącznym elementem każdego wnętrza w stylu szejkersów były kołki na ścianach. Wieszano na nich kapelusze, płaszcze, a nawet... nieużywane w danym momencie krzesła!
Meble w stylu szejkersów
Meble szejkersów tworzono w duchu bezkompromisowej funkcjonalności. Do aranżacji wnętrza wystarczały im proste stoły, krzesła, ławy i szafki. W stylu szejkerskim szczególną uwagę zwracano na wyważone proporcje poszczególnych elementów składowych mebli. Wspólnota ta znana była także z produkcji doskonałych pojemników do przechowywania różnego rodzaju przedmiotów, w tym wyplatanych koszy. Oprócz tego standardowym wyposażeniem domostw były żelazne piece, zegary oraz wysokiej jakości koce, pledy i inne tkaniny użytkowe. Jeśli chodzi o te przedmioty to trudno wyodrębnić jakąś konkretną tendencję wzorniczą. Wszystkie meble łączyła jednak zasada ascetycznej prostoty i idealnej użyteczności. Wychodząc z tego założenia można z całą pewnością stwierdzić, że styl szejkerski był zapowiedzią nowoczesnego wzornictwa XX wieku.
Warto także dodać, że szejkersi wykonywali również meble na sprzedaż. Należały do nich głównie krzesła na biegunach, drewniane krzesła z wyplatanymi siedzeniami, a także najbardziej popularne ladder back chairs, czyli krzesła z drabinkowym oparciem.
Kuchnia w stylu szejkerskim
Styl szejkerski we współczesnej architekturze wnętrz nie jest wyjątkowo popularny. Jednak są tacy, którzy decydują się na ten wyjątkowo oryginalny i, przyznajmy to, odważny styl. Najczęściej styl szejkersów stosuje się w pomieszczeniach kuchennych. Surowość i skromność przekłada się na względy funkcjonalne, a taka przede wszystkim powinna być kuchnia. W stylu szejkerskim przeważa drewno. Jeśli chodzi o kolorystykę wnętrza to korzysta się głównie z palety barw natury. Szafki w stylu szejkerskim odznaczają się czystą formą i oszczędną konstrukcją. Naturalnie, nie są w żaden sposób zdobione. Fronty w stylu szejkerskim posiadają niewielką płyciznę, którą uzyskuje się poprzez nałożenie obramowania na płaski panel drzwiczek. Ten design jest bardzo klasyczny i uniwersalny, dlatego jest często stosowany w kuchniach, choć być może bez świadomości zapożyczenia stylu od „drżących kwakrów”. Oprócz tego, w kuchni nie może zabraknąć solidnego drewnianego stołu i kultowych krzeseł z drabinkowym oparciem. Kuchnia w stylu szejkerskim nie jest przesycona dodatkami, większość sprzętów i akcesoriów jest schowana. Głównym założeniem takiej aranżacji jest bowiem uzyskanie efektu czystego, schludnego i skromnego wnętrza.
Co oprócz kuchni?
Jak pewnie zauważyliście, niektóre założenia stylu szejkersów są doskonale zgodne ze współczesnymi trendami wnętrzarskimi. Mamy na myśli np. minimalizm, surowość, czerpanie inspiracji z natury, a także szacunek dla surowców. Dlatego też elementy stylu szejkerskiego można wprowadzić nie tylko w kuchni. To świetny sposób na uzyskanie totalnie oryginalnego i wyjątkowego efektu aranżacyjnego, zwłaszcza jeśli sięgniemy po pojedyncze akcenty tego stylu. Proste meble w stylu szejkerskim sprawdzą się rewelacyjnie w loftach. Przecież drewniane, solidne stoły to ewidentne nawiązanie do szejkerskiej filozofii prostoty i użyteczności. Podobnie jest z surowymi krzesłami, skrzyniami czy ławami. A pomysł z wieszaniem krzeseł na ścianach jest według nas, przy nieustających wnętrzarskich dążeniach do oryginalności, trafiony w samo sedno! Odważycie się?
Historia szejkersów i ich podejście do aranżacji wnętrz jest dla nas szczerze fascynująca. Mamy nadzieję, że dzięki temu wpisowi zasialiśmy w Was ziarno ciekawości i inspiracji!
*wszystkie cytaty pochodzą z książki „Historia wnętrz” John Pile, wydanie II, Warszawa 2013, Wydawnictwo ARKADY
